Gerrit Rietveld over het wezen van de kunst

De architect Gerrit Rietveld(1888-1964) had iets aandoenlijks.

Zo meende hij oprecht dat kunst de wereld zou kunnen verbeteren:

Als u goed begrepen hebt dat kunst ons helpt van het leven te zijn en het van de wereld hebben tot een minimum terug brengt, dan zult u het met mij eens zijn, dat in de goede kunstzinnigheid een uitgangspunt ook voor het sociale leven ligt.

Schreef hij, nota bene, in 1946.

Zijn gebouwen waren sober, maar speels.

Zijn nagelaten geschriften* kernachtig, maar bovenal wijs, én verrassend urgent.

In 1963 schreef hij bijvoorbeeld:

Door de ontwikkeling van de techniek zijn we nu in de gelegenheid de overtollige veelheid te vervangen door een weldadige eenvoud. Het lijkt me een opgave voor deze tijd om door technische vindingen tot versobering van ons bestaan te komen, dat hierdoor minder afhankelijk wordt van misbruik van het ons omringende, waarvan de welstand direct verband houdt met de onze. Ook de kunst kan ons minder afhankelijk maken van de gebruikte middelen.

Hier krijg ik bijna tranen van in mijn ogen.

Want voorlopig hebben technische vindingen ons bestaan afhankelijker gemaakt “van misbruik van het ons omringende” dan ooit eerder in de geschiedenis.

Zo wordt de – voor veel mensen letterlijk onmisbare! – smartphone gemaakt in schandalige omstandigheden, in lagelonenlanden.

Blijft over de “goede kunstzinnigheid”.

In 1946 vertrouwde Rietveld al niet meer blind op “intellect” en “machine”:

De vreugde van het actieve zinneleven is het wezen van de kunst. Het kan meewerken tot bevrijding van ons persoonlijk leven uit de slavernij, die de samenleving, niettegenstaande intellect, sport en machine, voor ons dreigt te worden. (Door de afhankelijkheid van het bezit).

De huidige Rietveld-verzamelwoede had hij vast lachwekkend gevonden.

Want Rietveld geloofde in gelijkwaardigheid.

Kunst: niet ter onderscheiding, maar als middel tot bewustwording.

Bereikbaar voor iedereen!

Wat zou Rietveld gevonden hebben van Ikea?

Mári Glas (1968)

* “Gerrit Rietveld. Teksten. Een keuze uit de geschriften van Gerrit Rietveld”, verzameld door Helma van Rens, 1979, Uitgeverij Impress bv Utrecht.