In de volgmond

Eerder beschreef ik de sociologische neiging tot neologismen.

Soms verzinnen menswetenschappers deze nieuwe woorden helemaal zelf.

Vaker zijn het samengestelde termen, of varianten op bestaande woorden.

Ook kan het gaan om verbasteringen van anderstalige woorden, waarvoor blijkbaar geen passende vertaling bestaat.

Maar vaak kan ik zelf, met mijn boerenverstand, best een Nederlands alternatief bedenken.

Soms voegt een nieuw woord daadwerkelijk iets toe.

Zoals de – zowel Nederlands- als Engelstalige – term ‘precaria(a)t’, samengesteld uit ‘precair’ (kwetsbaar, onzeker) en ‘proletariaat’ (arbeidersklasse).

Precariaat betekent dus zoiets als kwetsbaar volk.

Zelfs zonder de theorie erachter precies te kennen begrijp je, bij benadering, wat ermee bedoeld wordt.

Precariaat: een almaar kwetsbaarder wordende arbeidersklasse, onzeker (precair!) voortgedreven van tijdelijk contract naar tijdelijk contract.

Terwijl bestaande sociale vangnetten scheuren en gaten beginnen te vertonen.

Precariaat klinkt vanzelfsprekend.
Geen ander woord lijkt toepasselijker.

Na één keer uitleg onthoud je het.

Zulke woorden verrijken de taal.

Soms is een woord er ineens.

Zo typte ik pas geleden "in de volgsmond”, waar ik “volksmond” had bedoeld.

Niet toevallig over de veelgehoorde dooddoener: 

“schoonheid is subjectief”.

Zo’n typefout zou je “Freudiaans” kunnen noemen.

Alsof je on(der)bewuste een duit in het zakje doet.

Die “s” kan wel weg.

“In de volgmond” wordt het dan.

Waar de échte wetenschap georganiseerde twijfel is, krijgen wetenschappelijk klinkende uitspraken in de volgmond juist een wat onwrikbaar karakter.

Zo smoort de volgmond elke eerlijke discussie in de kiem.
Want jouw waarneming 'subjectief' noemen is een beleefde manier om jou de mond te snoeren.

De volgmond is opvallend vaak hoger opgeleid en eert de heilige drie-eenheid: deskundigheid, objectiviteit, rationaliteit.

Zelfs – juist! – waar het hem(!) betrekkelijk onbekende vakgebieden betreft.

De volgmond gelooft(!) heilig in feiten, dan wel techniek.

In de “onzichtbare hand van de markt”, of in economische groei.

Tip: glimlach de volgmond allervriendelijkst toe.

Maar maak je snel uit de voeten.

Mila Gras-Glas (1968)